CON CẦN GÌ TỪ CHA MẸ?

Có những đứa trẻ không hư, chúng chỉ đang đau theo cách mà cha mẹ không nhận ra...

“Cậu vốn là một cậu nhóc thông minh, sáng láng trong một gia đình bình yên và nền nếp. Cha cậu có thu nhập ổn định từ những chuyến xe chở hàng dọc tuyến Bắc Nam, mẹ cậu buôn bán nông sản ở chợ cũng có đồng ra đồng vào. Cho tới tận lớp Bảy, ngoài chuyện hơi tinh nghịch và có lúc rủ rê bạn bè thực hiện những trò nghịch phá nho nhỏ, cậu vẫn là một học sinh giỏi, một cây văn nghệ của lớp, vẫn ngoan ngoãn khi ở nhà và rất yêu thương em gái.

Biến cố xảy ra vào mùa hè sau khi hết lớp Bảy, cha cậu đột ngột qua đời sau một tai nạn thảm khốc trên Quốc lộ, mẹ cậu vừa đau khổ, vừa chới với trong cuộc sống khi gia đình mất đi trụ cột kinh tế. Từ ngày đó, bà cặm cụi làm việc để đảm bảo cuộc sống cho ba mẹ con. Không còn cha, cậu cũng không còn nhiều cơ hội để trò chuyện, tâm sự với mẹ như ngày trước.

Sức học và hành vi, ứng xử của cậu ngày càng đi xuống. Trong nhà không còn những tiếng nói cười vui vẻ, mà thay vào đó là những lời tranh cãi, gắt gỏng giữa cậu và mẹ, lời quát mắng của cậu với em gái. Rồi cậu cũng ít ở nhà dần, thậm chí lên lớp 9, có một lần cậu đi chơi xuyên đêm, sáng về nhà ngủ với đầy mùi rượu và thuốc lá, kiên quyết không đi học nữa. Sau đó ít hôm, nhà trường yêu cầu mẹ tìm một ngôi trường khác cho cậu.

Người mẹ không biết làm sao, cuối cùng cắn răng nghe lời một người quen ở Sài Gòn, gửi cậu vào một trường tư nội trú trong đấy với mức học phí khiến bà phải thắt lưng buộc bụng hết mức, chỉ cầu mong “kỷ luật thép” ở trường sẽ rèn cậu quay lại đường ngay nẻo chính. Vậy mà mỗi cuối tháng về nhà, cậu đòi hỏi, gây áp lực để lấy tiền đi chơi với đám bạn cũ, đến nỗi mẹ phải yêu cầu nhà trường giữ cậu ở lại nhiều nhất có thể. Nhưng những ngày hè, cậu ở nhà giống như con ngựa bất kham, cậu yêu cầu mẹ không được can thiệp vào cuộc sống riêng của cậu.

Học được đến giữa học kỳ I lớp 12, nhà trường phát hiện cậu mang thuốc lá, cần sa vào ký túc xá để sử dụng và còn bán cho bạn bè. Cậu bị buộc rời khỏi trường, mẹ lại phải xin xỏ để cậu được vào một trường tư ở quê nhà, chỉ mong con hoàn thành bậc phổ thông.

Nhưng rồi, Tết năm đó, cậu đi nhậu với bạn bè, một nhóm thanh niên khác lao vào đánh nhóm cậu, cậu cầm vội con dao đâm loạn xạ, một thanh niên bị đâm trúng tim tử vong tại chỗ, còn cậu chuẩn bị đối diện với một tương lai mịt mờ…”

---

Đó là một trong số nhiều câu chuyện buồn về những hành vi nổi loạn, mạo hiểm của lứa tuổi vị thành niên mà tôi tình cờ được chứng kiến trong gần 15 năm làm giáo dục của mình.

Người mẹ trong câu chuyện vô cùng đau khổ, bà không biết bà đã làm sai điều gì, khi một mình gồng gánh cả gia đình bằng toàn bộ tâm sức, cố gắng mang lại những gì bà cho rằng tốt nhất cho con.

Tuy nhiên, liệu có phải tất cả lỗi lầm đều chỉ xuất phát từ đứa con trai bị dán nhãn là “ngỗ nghịch”.

Với những dữ liệu ít ỏi có được, tôi có thể giả định rằng sự qua đời đột ngột của người cha đã để lại những chấn thương tâm lý trầm trọng cho cả người mẹ lẫn cậu con trai vừa bước vào tuổi vị thành niên ở thời điểm đó. Rồi thay vì củng cố những gắn kết an toàn và yêu thương để dần chữa lành những tổn thương này, gia đình ấy lại càng trở nên rời rạc hơn khi người mẹ dành hết thời gian để bươn chải lo cơm áo gạo tiền.

Những áp lực nhiều chiều và cảm giác cô độc, thiếu vắng điểm tựa khiến cậu con trai phải tìm những phương pháp tự xoa dịu, tự giải toả bằng những cuộc vui bên bạn bè. Rồi chính những phương thức giải toả này lại dẫn cậu đến với những môi trường đầy tiêu cực, cám dỗ và cạm bẫy. Càng lún sâu vào đó, cậu càng đánh mất cơ hội để phát triển một cái tôi tích cực, những điểm mạnh của cậu cũng thui chột dần, và những mối quan hệ giữa cậu và gia đình cũng ngập tràn mâu thuẫn và căng thẳng.

Có một nghịch lý là, trong những tình huống con lỡ sa chân như vậy, thường thì sự lo lắng, thất vọng hay giận dữ của cha mẹ sẽ lấn át sự tỉnh táo và yêu thương, khiến cho họ lại càng có xu hướng tạo thêm áp lực lên con nhưng không thực sự giải quyết vấn đề. Như vậy cũng chỉ khiến con càng lao đầu vào những cách giải toả tiêu cực.

Trong một cố gắng cuối cùng, người mẹ đã đưa con đi xa, vào một môi trường có vẻ là dạng “kỷ luật thép” với mong muốn người khác sẽ quản lý và kiểm soát con mình tốt hơn. Tuy nhiên, điều này lại càng làm mối quan hệ giữa hai mẹ con tệ hơn nữa, và cậu con trai hoàn toàn không nhìn thấy được con đường đi tới tương lai của mình. Nếu cả mẹ cũng ghét cậu đến mức phải đẩy cậu đi như vậy, có lẽ, cậu cũng dần căm ghét chính mình. Những bức bối trong nội tâm lại càng lên cao, trong khi những điểm tựa gần như không còn, cậu chỉ còn cách phụ thuộc vào những chất cấm để xoa dịu nỗi đau trong lòng.

Cuối cùng, sở hữu một trái tim chỉ tràn đầy thất vọng và đau khổ, một tâm hồn bị tổn thương đến nỗi khó lòng có những kết nối tích cực và lành mạnh với mọi người xung quanh, và một tâm trí thường xuyên tiếp xúc với sự hung hăng và bạo lực, cậu đã phản ứng theo cách gây tổn thương nhiều nhất cho chính mình và người khác. Nhưng suy cho cùng, đó là điều khó lòng tránh khỏi.

Đọc những dòng trên, chắc hẳn ai làm cha mẹ cũng cảm thấy đau lòng, và cũng nổi lên nhiều suy tư. Con của mình trong mỗi giai đoạn sẽ cần rất nhiều thứ, nhưng thường cha mẹ chỉ quen cung cấp cho con những gì mình quen thuộc và thấy cần thiết trong giới hạn hiểu biết của chính mình. Dễ thấy nhất chính là những điều kiện vật chất, rồi đến chuyện học hành - thành tích, đôi khi là sự định hướng hoặc kiểm soát, cũng có lúc là sự nghiêm khắc và kỷ luật v.v…

Tuy nhiên, việc phát triển thế giới nội tâm trong con, sự nhìn nhận tích cực vô điều kiện với con, một điểm tựa bình yên không phán xét khi con trải qua giông bão, một mối gắn kết làm cho con cảm thấy an toàn và an tâm, hay những giải pháp chuyển hoá cảm xúc và tổn thương có thể là những điều mà nhiều cha mẹ chưa thực sự quen thuộc.

Hành trình làm cha mẹ không chỉ dựa vào bản năng và những kinh nghiệm cũ, mà rất cần sự học tập, nghiên cứu và tự phát triển bản thân nghiêm túc của mỗi bậc phụ huynh.

Có như vậy thì cha mẹ mới có thể đồng hành cùng con, vững vàng tiến vào một tương lai nhiều biến động và bất định sắp tới.

Lương Dũng Nhân, M.Ed, PCC.