Nuôi dạy con: Hành trình chữa lành và trưởng thành của ba mẹ
"Khi ta nuôi dạy con, ta cũng đang nuôi dưỡng chính mình."
TIẾNG VỌNG TỪ QUÁ KHỨ
Tôi vẫn nhớ cảm giác khi con trai tôi – lúc đó mới 3 tuổi – làm đổ vỡ một món đồ trong nhà. Phản ứng đầu tiên trong tôi không phải là sự lo lắng về độ nguy hiểm của mảnh vỡ, mà là một cơn giận khó hiểu. Từ đâu đó trong tôi, một giọng nói vang lên:
"Con đã làm hỏng nó rồi! Con không biết cẩn thận à?"
Những lời nói không hề thuộc về tôi, mà là tiếng vọng từ ký ức tuổi thơ xa xôi.
Khoảnh khắc ấy, tôi chợt thấy mình không chỉ đang đối diện với đứa con 3 tuổi của mình, mà còn với một phiên bản nhỏ bé của chính mình – đứa trẻ từng run rẩy trước những đổ vỡ do mình gây ra và những phản ứng sau đó của người lớn. Tôi đã dừng lại, hít thở sâu, cho phép dòng cảm xúc trôi qua, rồi từ tốn nói: "Không sao đâu con, chúng ta cùng dọn nhé."
Đó là một trong vô vàn khoảnh khắc tôi nhận ra: nuôi dạy con không chỉ là hành trình giúp một sinh linh nhỏ trưởng thành, mà còn là cơ hội để chữa lành những vết thương từ tuổi thơ của chính mình.
GƯƠNG PHẢN CHIẾU TÂM HỒN
Có lẽ bạn đã từng trải qua những khoảnh khắc tương tự – khi bỗng nhiên nhận ra mình đang nói chính xác những câu từng nghe từ cha mẹ, hoặc đang phản ứng theo cách mà bản thân từng thề sẽ không bao giờ đối xử với con mình như vậy. Đó không phải là sự trùng hợp ngẫu nhiên. Đó là bằng chứng cho thấy: con cái là tấm gương phản chiếu rõ nét nhất về quá khứ, quan niệm, và cả những vết thương chưa lành của chúng ta.
Trong tâm lý học, hiện tượng này được gọi là "tính di truyền xã hội" (social heredity) – quá trình truyền những mô thức ứng xử (behavior patterns) và cấu trúc tâm lý (schemata) từ thế hệ này sang thế hệ khác, thường diễn ra một cách vô thức (Fraiberg, Adelson, & Shapiro, 1975). Cấu trúc tâm lý, hay schema, là những khuôn mẫu tư duy và cảm xúc hình thành từ thời thơ ấu, đóng vai trò như những "kịch bản" qua đó chúng ta nhìn nhận và phản ứng với thế giới (Young, Klosko, & Weishaar, 2003).
Nhà tâm lý học Alice Miller (1979) đã từng viết trong cuốn "The Drama of the Gifted Child" (Bi kịch của đứa trẻ tài năng) rằng: "Cách duy nhất để thoát khỏi vòng luẩn quẩn của việc truyền lại những tổn thương là nhìn nhận và cảm nhận nỗi đau của chính mình."
Quả thực, mỗi khi con làm điều gì đó chạm đến nỗi đau chưa được chữa lành trong ta, đó chính là cơ hội để ta nhận diện và quay về chăm sóc vết thương của chính mình. Những khoảnh khắc này được gọi là "điểm kích hoạt" (triggering points) – thời điểm mà phản ứng cảm xúc của ta vượt quá mức cân xứng với tình huống hiện tại, báo hiệu rằng có điều gì đó sâu xa hơn đang được đánh thức (Siegel & Bryson, 2020).
Bạn đã từng có phản ứng với con mà sau đó tự hỏi: "Phản ứng này đến từ đâu?" hoặc "Mình đang nói giống như ai vậy?" Những khoảnh khắc đó đã dạy bạn điều gì về chính mình?
HÀNH TRÌNH SONG HÀNH THEO TỪNG GIAI ĐOẠN PHÁT TRIỂN
Khi nghiên cứu về 8 giai đoạn phát triển tâm lý của Erik Erikson và đặc biệt là chuẩn bị cho bài nói chuyện về "Ba mẹ - Hành trình đời người cùng con" nhân ngày 8/3 tại Hệ thống Giáo dục ATY, tôi càng thấy rõ sự song hành kỳ diệu giữa hành trình phát triển của con và hành trình chữa lành của ba mẹ.
1. Giai đoạn sơ sinh: Niềm tin và hy vọng (0-1 tuổi)
Ở con: Đây là giai đoạn xây dựng niềm tin cơ bản vào thế giới. Mỗi lần con khóc và được đáp ứng, con xây dựng niềm tin rằng "thế giới này an toàn, và có người luôn đáp ứng nhu cầu của mình".
Ở ba mẹ: Đây là thời điểm xây dựng niềm tin vào bản năng làm cha mẹ của mình. Ba mẹ học cách đọc hiểu tín hiệu từ con và tin tưởng vào khả năng đáp ứng những nhu cầu của con.
Cơ hội chữa lành: Những đêm thức trắng, những khoảnh khắc bối rối trước tiếng khóc không dứt của con có thể khơi dậy những cảm giác bất lực, không được đáp ứng từ chính tuổi thơ của ba mẹ. Đây là cơ hội để nhận diện và chữa lành vết thương liên quan đến quan niệm căn bản về thế giới và sự gắn bó an toàn.
Tôi còn nhớ những đêm đầu tiên với con trai, khi cảm giác bất lực và lo sợ xen lẫn với trách nhiệm thiêng liêng. Tôi đã phải học cách tin vào bản năng của mình, vào khả năng đọc hiểu những tín hiệu từ con, vào sức mạnh của tình yêu vô điều kiện. Và trong quá trình đó, tôi cũng đang hàn gắn những mảnh vỡ của niềm tin nguyên thuỷ từ chính tuổi thơ của mình.
2. Giai đoạn tập đi: Tự chủ và quyền tự quyết (1-3 tuổi)
Ở con: Con bắt đầu muốn tự làm mọi thứ "Con tự làm!" trở thành câu cửa miệng. Từng bước nhỏ hướng đến sự độc lập, từ cầm thìa ăn đến mặc quần áo, là những viên gạch đầu tiên xây dựng lòng tự trọng và khả năng tự lập.
Ở ba mẹ: Ba mẹ phải liên tục cân bằng giữa bảo vệ và trao quyền cho con. Đây là thời điểm đối diện với câu hỏi: "Mình có đang quá kiểm soát không? Vì sao mình khó buông tay đến vậy?"
Cơ hội chữa lành: Lý thuyết của Deci và Ryan về Thuyết Tự quyết (Self-Determination Theory) chỉ ra rằng nhu cầu tự chủ là một trong ba nhu cầu tâm lý cơ bản của con người. Khi ba mẹ tạo không gian an toàn cho con thử nghiệm, họ cũng đang chữa lành khía cạnh tự chủ của chính mình.
Tôi đã từng bắt gặp mình muốn làm thay con tất cả mọi việc – không phải vì con không làm được, mà vì tôi không chịu được cảm giác chờ đợi, sự lộn xộn, hay nguy cơ con sẽ làm hỏng. Nhưng sâu thẳm bên trong, đó là nỗi sợ thất bại – không phải của con, mà của chính tôi. Học cách để con tự lập cũng là lúc tôi học cách trao quyền tự quyết cho chính mình - một đứa trẻ từng khao khát được thử và được sai trong quá khứ.
3. Giai đoạn tiền học đường: Chủ động và mục đích (3-5 tuổi)
Ở con: Con bắt đầu thể hiện sáng kiến, đặt vô vàn câu hỏi "tại sao", và muốn khám phá mọi thứ. Đây là giai đoạn phát triển trí tưởng tượng và khả năng sáng tạo.
Ở ba mẹ: Ba mẹ đối diện với thử thách mới: làm sao để khuyến khích sự tò mò của con mà không quá lo lắng về an toàn? Làm sao để trả lời hàng trăm câu "tại sao" một ngày mà không mất kiên nhẫn?
Cơ hội chữa lành: Nhiều phụ huynh bắt đầu nhận ra mình đang lặp lại những câu nói của cha mẹ mình: "Đừng hỏi nữa!", "Vì ba/mẹ nói vậy!"... Đây là thời điểm để xem xét: Liệu mình có đang kìm hãm sự chủ động, khám phá của con giống như mình từng bị kìm hãm không?
4. Giai đoạn tiểu học: Siêng năng và năng lực (6-11 tuổi)
Ở con: Con so sánh mình với bạn bè, học cách làm việc chăm chỉ, hoàn thành nhiệm vụ, và cảm nhận niềm vui khi được công nhận. Đây là thời kỳ xây dựng khả năng siêng năng và cảm giác thành thạo.
Ở ba mẹ: Ba mẹ chuyển từ vai trò người chăm sóc sang người hướng dẫn. Thử thách ở đây là cân bằng giữa kỳ vọng và chấp nhận, giữa thúc đẩy con phát triển và để con tự định nghĩa "thành công" theo cách riêng.
Cơ hội chữa lành: Carol Dweck (2006) trong nghiên cứu về tâm thái cầu tiến (growth mindset) đã phát hiện rằng cách chúng ta phản hồi với thành công và thất bại của con ảnh hưởng sâu sắc đến cách con nhìn nhận khả năng của mình. Khi khuyến khích con tập trung vào nỗ lực thay vì kết quả, ba mẹ cũng đang chữa lành nỗi sợ thất bại và việc gắn kết giá trị bản thân với thành tích của chính mình.
5. Giai đoạn vị thành niên: Xây dựng căn tính (12-18 tuổi)
Ở con: Con tìm kiếm và xác lập căn tính riêng, thử nghiệm nhiều vai trò xã hội, và tự hỏi "Mình là ai?" và "Mình thuộc về đâu?". Con có thể bắt đầu chống đối gia đình, có những quan điểm và lựa chọn khác biệt.
Ở ba mẹ: Ba mẹ học cách buông tay, chấp nhận con đang trưởng thành. Đây là giai đoạn phải phân biệt giữa "muốn tốt cho con" hay "muốn an tâm cho mình".
Cơ hội chữa lành: Khi con đòi hỏi quyền tự quyết và có những lựa chọn khác với mong đợi của gia đình, nhiều ba mẹ cảm thấy bị từ chối, thất vọng, thậm chí tức giận. Đây là thời điểm để tự hỏi: "Phản ứng này của mình đến từ đâu? Có phải mình đang lo sợ con mình lặp lại sai lầm của mình, hay đi con đường mà mình từng không dám đi?"
Con tôi thì chưa tới giai đoạn này, nhưng gần 20 năm nay, tôi đã đồng hành cùng rất nhiều phụ huynh có con tuổi Teen. Một trong những câu hỏi hữu ích nhất tôi thường đặt ra cho các ba mẹ là: "Khi con phản kháng, điều gì thực sự khiến anh chị khó chịu – việc con không nghe lời, hay việc anh chị cảm thấy bị từ chối, không được tôn trọng như cách mình từng cảm thấy trong quá khứ?"
Có lẽ, mỗi mâu thuẫn với con cũng là cơ hội để ta nhìn lại những "vết sẹo tâm hồn" của mình.
Con bạn đang ở giai đoạn phát triển nào? Những thử thách trong giai đoạn này đã đánh thức những ký ức, cảm xúc hay vết thương nào từ tuổi thơ của bạn?
NHẬN DIỆN VÀ CHUYỂN HOÁ CÁC MÔ THỨC ỨNG XỬ
Tiến sĩ Dan Siegel, nhà thần kinh học và là tác giả của nhiều cuốn sách về nuôi dạy con, đã phát triển khái niệm "chánh niệm trong tương giao" (interpersonal mindfulness) – khả năng quan sát trọn vẹn phản ứng thân-tâm chân thực của mình trong các mối tương giao, đặc biệt là khi bị kích hoạt về mặt cảm xúc (Siegel & Bryson, 2020).
Theo Siegel, để phá vỡ vòng lặp của các mô thức phản ứng tiêu cực, trước hết chúng ta cần nhận diện "sự khởi phát" - thời điểm bắt đầu của phản ứng cảm xúc. Các bạn có thể vận dụng công thức "Tạm dừng - Quan sát - Phản ánh - Đáp ứng" (Pause - Notice - Reflect - Respond) để chuyển từ phản ứng tự động sang đáp ứng có chủ ý.
Chuyển hoá (transformation) là cốt lõi trong triết lý giáo dục của tôi. Điều kỳ diệu là: khi ta đồng hành cùng con trên hành trình trưởng thành, ta cũng đang chuyển hoá chính mình.
Có một câu chuyện tôi rất tâm đắc về một người mẹ tôi tư vấn hơn một năm trước. Chị chia sẻ rằng con trai 10 tuổi của chị thường xuyên nổi cáu khi chơi game mà bị thua, thậm chí ném máy chơi game xuống đất. Ban đầu, chị cảm thấy vô cùng bực bội, tiếc của, và thường quát mắng con. Nhưng khi tôi gợi ý chị nhìn sâu vào cảm xúc của mình, chị nhận ra rằng sự giận dữ của con đã chạm đến nỗi sợ sâu thẳm trong chị: sợ người khác đánh giá mình là mẹ không tốt, sợ con mình sẽ không kiểm soát được cảm xúc như cách chị đã từng chứng kiến ở cha mình.
Nhận thức này đã mở ra một hành trình chữa lành cho cả chị và con. Thay vì quát mắng, chị bắt đầu ngồi xuống bên con, thừa nhận cảm xúc thất vọng là bình thường, và cùng con tìm cách đối mặt với nó. Chị chia sẻ: "Mẹ hiểu cảm giác thua cuộc thật khó chịu. Mẹ cũng từng cảm thấy như vậy. Chúng ta có thể làm gì để cảm thấy đỡ hơn khi thua cuộc nhỉ?"
Điều đáng kinh ngạc là không chỉ con trai chị dần điều hoà được cảm xúc tốt hơn, mà chính chị cũng thấy mình bình tĩnh hơn trong nhiều tình huống căng thẳng khác. Chị nhận ra rằng bằng cách chấp nhận cảm xúc của con, chị cũng đang học cách chấp nhận cảm xúc của chính mình - điều mà chị hiếm khi được trải nghiệm khi còn nhỏ.
Câu chuyện này minh hoạ khái niệm "tái lập tương quan cha mẹ" (limited reparenting) từ Liệu pháp Cấu trúc Tâm lý (Schema Therapy) - quá trình trở thành người cha/mẹ yêu thương, hỗ trợ cho chính mình thông qua cách ta đối xử với con mình (Young et al., 2003).
Bạn có nhận ra mình đang phản ứng với con theo cách mà cha mẹ đã từng phản ứng với bạn không? Nếu có thể nói chuyện với "đứa trẻ bên trong" của mình, bạn sẽ nói gì để an ủi và chữa lành cho nó?
BA BƯỚC ĐƠN GIẢN ĐỂ CHỮA LÀNH MÌNH TRONG NUÔI DẠY CON
Qua quá trình làm việc với nhiều cha mẹ, tôi đúc kết ba bước đơn giản giúp hành trình nuôi dạy con trở thành hành trình chữa lành cho chính mình, xin gửi tặng đến các mẹ (và cả các ba) như món quà 8/3 năm nay:
1. NHẬN DIỆN "THỜI KHẮC KÍCH HOẠT"
Lý thuyết nền tảng: Khái niệm "kích hoạt" (triggering) trong tâm lý học mô tả khoảnh khắc một sự kiện hiện tại khơi dậy phản ứng cảm xúc mạnh mẽ liên quan đến ký ức hay trải nghiệm trong quá khứ (Van der Kolk, 2014). Những phản ứng này thường không cân xứng với tình huống hiện tại và báo hiệu rằng có một vết thương cảm xúc đang được đánh thức.
Cách thực hành:
Lưu ý những khoảnh khắc bạn phản ứng quá mức với con – khi bạn cảm thấy giận dữ, thất vọng, tổn thương hay lo lắng một cách dữ dội.
Chú ý đến cảm giác trong cơ thể: tim đập nhanh, hơi thở gấp, cảm giác nóng ran hoặc tê cứng... Đây là những dấu hiệu của phản ứng "chiến-biến-chết điếng" (fight-flight-freeze response).
Hãy tự hỏi: "Điều gì thực sự làm mình khó chịu trong tình huống này? Cảm giác này có quen thuộc không? Mình đã từng trải qua cảm giác tương tự khi nào trong quá khứ?"
Ví dụ thực tế: Một người cha cảm thấy tức giận không kiểm soát được khi con trai liên tục trễ hẹn. Khi nhìn sâu vào phản ứng của mình, anh nhận ra cảm giác này gợi nhớ đến việc bị bỏ rơi và không được tôn trọng bởi người cha thường xuyên thất hứa của mình. Nhận thức này giúp anh hiểu rằng cơn giận của mình có phần không tương xứng với hành vi của con.
2. TÁCH BIỆT QUÁ KHỨ VÀ HIỆN TẠI
Lý thuyết nền tảng: Khái niệm "hợp nhất thời gian" (time collapse) trong tâm lý học chấn thương mô tả hiện tượng khi ký ức quá khứ và trải nghiệm hiện tại trộn lẫn vào nhau, khiến chúng ta phản ứng với hiện tại như thể đang sống lại quá khứ (Ogden, Minton, & Pain, 2006). Để chữa lành, chúng ta cần tạo ra khoảng cách giữa quá khứ và hiện tại.
Cách thực hành:
Khi nhận ra mình đang bị kích hoạt, hãy dừng lại, cảm nhận các diễn biến cơ thể bằng những cảm giác thật sự cụ thể, và nhắc nhở bản thân: "Đây là con mình, không phải mình. Đây là hiện tại, không phải quá khứ."
Đặt tay lên trái tim, hít thở sâu, và tự nhủ: "Tôi an toàn. Tôi là người trưởng thành. Tôi có toàn quyền lựa chọn cách phản ứng lành mạnh và khôn ngoan."
Tạo "neo" cho hiện tại bằng cách quan sát môi trường xung quanh và ghi nhận 5 điều bạn có thể nhìn thấy, 4 điều bạn có thể sờ chạm, 3 điều bạn có thể nghe, 2 điều bạn có thể ngửi, và 1 điều bạn có thể nếm.
Ví dụ thực tế: Một người mẹ cảm thấy vô cùng lo lắng khi con gái mắc lỗi trong một bài kiểm tra toán. Khi nhận thấy nhịp tim tăng nhanh và cảm giác nóng ran trên má, chị dừng lại, hít thở sâu và nhắc nhở bản thân: "Đây là con mình, không phải mình. Con được phép mắc lỗi. Một bài kiểm tra không quyết định tương lai của con." Điều này giúp chị tránh được việc truyền nỗi lo âu về thành tích học tập - vốn là vết thương thời thơ ấu của chính chị - sang con gái.
3. TẠO KHÔNG GIAN CHO SỰ CHỮA LÀNH
Lý thuyết nền tảng: Tiến trình chữa lành đòi hỏi chúng ta không chỉ nhận diện vết thương, mà còn phải tái trải nghiệm nó trong một bối cảnh an toàn và hỗ trợ. Đây là nguyên lý cốt lõi của nhiều phương pháp trị liệu hiện đại, từ Liệu pháp Tập trung vào Cảm xúc (Emotion-Focused Therapy) đến Liệu pháp Tích hợp Hệ thống Nội tâm (Internal Family Systems Therapy).
Cách thực hành:
Dành thời gian "đối thoại" với nội tâm của mình - những ý tưởng đến từ những vết thương cũ mà giờ đây đang được kích hoạt lại.
Viết một lá thư cho chính mình thời còn nhỏ, trong đó mình tự nói với mình những điều mà bạn đã từng khao khát được nghe từ cha mẹ: Sự công nhận, sự bao dung…
Tìm đến các nhóm hỗ trợ, nơi bạn có thể chia sẻ trải nghiệm và cảm xúc trong một không gian an toàn.
Cân nhắc tìm kiếm sự hỗ trợ chuyên nghiệp nếu bạn nhận thấy vết thương quá khứ đang ảnh hưởng nghiêm trọng đến khả năng làm cha mẹ của mình.
Ví dụ thực tế: Một người cha nhận ra mình thường xuyên cảm thấy bực bội và khó chịu khi con trai thể hiện sự yếu đuối hoặc khóc. Anh bắt đầu viết nhật ký về những khoảnh khắc này và dần nhận ra rằng chúng liên quan đến cách anh đã bị dạy rằng "đàn ông không được khóc" khi còn nhỏ. Anh viết một lá thư cho "cậu bé" mình: "Con được phép có cảm xúc. Con được phép yếu đuối. Con vẫn đáng được yêu thương và tôn trọng khi con thể hiện mọi cảm xúc của mình." Quá trình này giúp anh dần chấp nhận nhiều hơn cả cảm xúc của con trai và của chính mình.
Bạn đã thử nghiệm bước nào trong ba bước trên? Trải nghiệm của bạn như thế nào? Điều gì có vẻ khó khăn nhất khi thực hành những bước này?
TRUYỀN THỐNG VÀ VĂN HOÁ TRONG HÀNH TRÌNH CHỮA LÀNH
Trải nghiệm làm cha mẹ không “tồn tại trong chân không”. Nó được hình thành và ảnh hưởng sâu sắc bởi bối cảnh văn hoá, kinh tế và xã hội. Mỗi nền văn hoá có những kỳ vọng, chuẩn mực và thực hành nuôi dạy con khác nhau, có thể tạo ra cả cơ hội lẫn thách thức trong hành trình chữa lành của ba mẹ.
Trong bối cảnh Việt Nam, các giá trị truyền thống như hiếu thảo, tôn trọng người lớn tuổi, và kỳ vọng cao về thành tích học tập có thể tạo ra những áp lực đặc thù cho cả ba mẹ và con cái. Nhiều bậc cha mẹ Việt Nam hiện đại đang phải cân bằng giữa những giá trị truyền thống họ được nuôi dưỡng và những phương pháp nuôi dạy con hiện đại họ tiếp cận.
Hơn nữa, nhiều ba mẹ thuộc thế hệ X và Millennials ở Việt Nam đã trưởng thành trong giai đoạn đất nước có nhiều biến động về kinh tế và xã hội. Họ có thể mang những vết thương liên quan đến sự thiếu thốn vật chất, áp lực thành tích, hoặc sự vắng mặt của cha mẹ do điều kiện kinh tế. Những trải nghiệm này có thể ảnh hưởng sâu sắc đến cách họ nuôi dạy con cái ngày nay. Ý thức được điều này giúp mỗi người chúng ta cũng có thể bao dung với chính mình hơn và kiên nhẫn hơn trên hành trình chuyển hoá của chính mình và đồng hành cùng con.
TỪ VẾT THƯƠNG ĐẾN TUỆ GIÁC
Nhà tâm lý học Carl Jung từng nói: "Trừ phi bạn nhận thức rõ về tiềm thức của mình, nó sẽ chi phối đời bạn, và bạn gọi đó là Số phận" (Until you make the unconscious conscious, it will direct your life, and you will call it fate). Nuôi dạy con với vô vàn tương tác đa dạng là một cơ hội quý giá để ta đối diện và chuyển hoá những gì đang ẩn sâu trong tiềm thức của chính mình.
Khi nhìn lại hành trình nuôi dạy con của mình và các phụ huynh mình tư vấn, tôi thấy rõ: những thử thách lớn nhất cũng chính là những cơ hội lớn nhất để trưởng thành. Mỗi khi con làm điều gì đó chạm đến nỗi đau hay nỗi sợ sâu thẳm trong tôi, đó không phải là sự trừng phạt, mà là lời mời gọi để tôi nhìn lại, ôm ấp và chữa lành cho chính mình.
Và điều kỳ diệu là: khi ta chữa lành cho mình, ta cũng đang phá vỡ vòng lặp của nỗi đau qua các thế hệ. Như một dòng sông được thanh lọc từ thượng nguồn, ta không chỉ mang lại sự bình an cho mình, mà còn cho con cái và cả những thế hệ mai sau.
Nuôi dạy con không phải là một cuộc hành trình hoàn hảo. Nó đầy những vấp ngã, những phút giây yếu đuối và cả những giọt nước mắt. Nhưng mỗi khi ta dừng lại, nhìn nhận nỗi đau của mình với lòng trắc ẩn, và chọn một cách khác để đáp lại – ta đang viết lại câu chuyện không chỉ cho con, mà còn cho chính mình.
Và có lẽ, đó chính là món quà lớn nhất mà việc làm cha mẹ mang lại: cơ hội để ta trở thành phiên bản được phục nguyên và trọn vẹn nhất của chính mình.
Bạn đã từng có những khoảnh khắc nhận ra mình đang phản ứng không phải từ vị trí của một người cha/mẹ trưởng thành, mà từ những vết thương tuổi thơ của chính mình? Hãy chia sẻ trải nghiệm này và cùng nhau chiêm nghiệm về hành trình nuôi dạy con như một cơ hội để chữa lành.
Lương Dũng Nhân, M.Ed., PCC.
TÀI LIỆU THAM KHẢO
Deci, E. L., & Ryan, R. M. (2000). The "what" and "why" of goal pursuits: Human needs and the self-determination of behavior. Psychological Inquiry, 11(4), 227-268.
Dweck, C. S. (2006). Mindset: The new psychology of success. Random House.
Fraiberg, S., Adelson, E., & Shapiro, V. (1975). Ghosts in the nursery: A psychoanalytic approach to the problems of impaired infant-mother relationships. Journal of the American Academy of Child Psychiatry, 14(3), 387-421.
Miller, A. (1979). The drama of the gifted child. Basic Books.
Ogden, P., Minton, K., & Pain, C. (2006). Trauma and the body: A sensorimotor approach to psychotherapy. W.W. Norton.
Siegel, D. J., & Bryson, T. P. (2020). The power of showing up: How parental presence shapes who our kids become and how their brains get wired. Ballantine Books.
Van der Kolk, B. (2014). The body keeps the score: Brain, mind, and body in the healing of trauma. Viking.
Young, J. E., Klosko, J. S., & Weishaar, M. E. (2003). Schema therapy: A practitioner's guide. Guilford Press.
—
Một số chương trình tôi tham gia nghiên cứu nội dung và giảng dạy, có thể giúp bạn chuyển hoá bản thân hiệu quả hơn:
1. Chương trình học tập chủ động trọn năm Mind Mastery 365 giúp bạn làm chủ tâm trí và hình thành 12 đặc điểm Tâm lý học Tích cực rất hữu ích trong cuộc sống. Thông tin tại ĐÂY.
2. Chương trình Tâm lý học Chuyển hoá cùng Tiến sĩ Lê Nguyên Phương với hình thức học tập qua trải nghiệm - chiêm nghiệm dựa trên Tâm lý học, các nguyên lý Tham vấn Tâm lý và Thiền tập. Thông tin tại ĐÂY.