Recap Masterclass: “Dạy con KHÔNG đòn roi”

Nuôi dạy con không cần bạo lực mà bằng lòng trắc ẩn, kỷ luật tích cực và những trải nghiệm tuổi thơ hạnh phúc.

Sep 30, 2025

Vào ngày 26/9/2025, core team của Parenting Hub gồm Ths.NCS.Lương Dũng Nhân, Ms Dương Quyên, Phương Dung, Minh Tâm và Cẩm Tú đã cùng thực biện buổi Masterclass miễn phí mang tên “Dạy con KHÔNG đòn roi”. Buổi chia sẻ còn có sự tham gia của TS. Hảo Quang từ Brainy Chat.

Lý do có buổi chia sẻ này một phần là sự nối dài của Parenting Summit 2025 với chủ đề “Làm cha mẹ trắc ẩn”, một phần là đứng trước một trường hợp điển hình trên mạng xã hội, khi một cá nhân có ảnh hưởng đưa lên bài viết về việc đ*ánh con và nhận được hàng ngàn sự ủng hộ của các phụ huynh khác. Sự thật là đ*ánh trẻ luôn là câu chuyện “cơm bữa” trong nhiều gia đình, cũng lại là nỗi dằn vặt trong tâm can của nhiều phụ huynh. Dằn vặt là bởi sự bất lực, sự lo lắng biết thương con thế nào ngoài con đường roi vọt.

Khi team chúng mình thực hiện một khảo sát nhỏ với 234 phụ huynh, thì 20% số đó là chưa bao giờ đ*ánh con, còn lại là từ 1 lần cho đến không thể đếm được. Nhiều phụ huynh tâm sự rất dài tâm tư và cả vô vọng không biết phải làm sao trước sự phản kháng của con, thậm chí rất nhiều trong số đó đã sử dụng roi vọt với con ngay cả khi con chưa 3 tuổi.

Buổi Masterclass “Dạy con KHÔNG đòn roi” được tổ chức nhằm cung cấp cho các bậc cha mẹ những góc nhìn khoa học, các công cụ tâm lý và giải pháp thực tế để nuôi dạy con một cách tích cực, hiệu quả mà không cần dùng đến đòn roi hay các hình thức trừng phạt gây tổn thương.

Bài viết này sẽ cung cấp tóm tắt nội dung của buổi Masterclass này. Bạn có thể truy cập và xem lại bản recording trên kênh Parenting Hub tại đây.

Xem video

Mở đầu: Đặt vấn đề và khẳng định tinh thần cốt lõi (Ths.NCS. Lương Dũng Nhân)

Diễn giả mở đầu bằng việc nêu lý do tổ chức buổi nói chuyện: như một phản ứng cần thiết trước sự tồn tại của những quan điểm và phương pháp dạy con cực đoan, gây hại, thiếu cơ sở khoa học.

Khẳng định cốt lõi: Việc dạy con hoàn toàn không cần đến các hình thức bạo lực, dọa nạt hay sử dụng nỗi sợ. Nỗi sợ có thể mang lại hiệu quả tức thời (khiến trẻ tuân thủ nhanh chóng) nhưng sẽ để lại những hệ lụy tâm lý lâu dài, không giúp xây dựng nên một con người tự chủ, vững vàng mà cha mẹ thực sự mong muốn. Thay vào đó, có rất nhiều phương pháp tiếp cận hiệu quả và nhân văn hơn.

Phần 1: Góc nhìn Khoa học Thần kinh – Tại sao chúng ta đánh trẻ và hậu quả lên não bộ (TS. Hảo Quang)

Tiến sĩ Hảo Quang giải thích các hành vi và phản ứng của cả trẻ em và người lớn dựa trên cấu trúc và quá trình phát triển của não bộ.

1. Cấu trúc Não bộ Cơ bản:

Để đơn giản hóa, não bộ có hai hệ thống chính hoạt động song song:

Vỏ não (Cortex): Là phần não “người”, chịu trách nhiệm cho các chức năng cao cấp như tư duy logic, nhận thức, ngôn ngữ, và khả năng điều hòa cảm xúc.
Vùng dưới vỏ (Subcortex): Là phần não “con” hay não sinh tồn, chịu trách nhiệm cho các phản ứng bản năng, cảm xúc nguyên thủy (sợ hãi, tức giận) và các hoạt động tự động để duy trì sự sống.

2. Sự phát triển Não bộ của Trẻ:

Vùng dưới vỏ (não sinh tồn) đã phát triển gần như hoàn thiện ngay từ khi trẻ sinh ra.
Trong khi đó, vỏ não (não lý trí) cần một quá trình rất dài để phát triển và chỉ thực sự hoàn thiện vào khoảng năm 25 tuổi.
Hệ quả: Ở trẻ em, luôn có một sự mất cân bằng tự nhiên giữa hệ thống cảm xúc/bản năng (rất mạnh) và hệ thống lý trí/điều hòa (còn non yếu). Điều này lý giải tại sao trẻ thường hành động bốc đồng, khó kiểm soát cảm xúc và hành vi. Đây là một giai đoạn phát triển bình thường, không phải là “hư”.

3. Tại sao Người lớn Đánh trẻ?

Cơ chế cảm xúc lấn át: Khi người lớn căng thẳng, mệt mỏi, vùng dưới vỏ (cảm xúc) của chính họ cũng sẽ lấn át vỏ não (lý trí), dẫn đến các phản ứng bùng nổ như la mắng, đánh con.
Cơ chế phần thưởng của não bộ (Reward Mechanism): Khi hành động đánh đòn/la mắng khiến trẻ ngay lập tức dừng hành vi không mong muốn, não bộ của cha mẹ sẽ vô thức ghi nhận đây là một giải pháp “hiệu quả”. Điều này tạo ra một vòng lặp củng cố cho hành vi sử dụng bạo lực trong những lần tiếp theo.

4. Hậu quả của Bạo hành lên Não trẻ:

Tạo ra bộ não mất cân bằng: Việc bị trừng phạt liên tục khiến trẻ luôn trong trạng thái căng thẳng mãn tính (chronic stress), làm hormone cortisol tiết ra liên tục, ức chế sự phát triển của các vùng não khác.
Thay đổi cấu trúc não: Các nghiên cứu chỉ ra rằng, não của trẻ bị bạo hành, bỏ mặc có kích thước nhỏ hơn, các vùng não bị teo lại và có ít tế bào thần kinh hơn so-với trẻ được nuôi dưỡng trong môi trường yêu thương.
Tạo ra vòng lặp bạo lực xuyên thế hệ (Intergenerational Cycle of Violence): Bạo lực không chỉ để lại tổn thương tâm lý mà còn có thể ảnh hưởng đến cả biểu hiện gen (gene expression). Trẻ lớn lên trong môi trường bạo lực có xu hướng sử dụng lại chính phương pháp đó với con cái của mình sau này.

Phần 2: Tinh thần cốt lõi & Công cụ Điều hòa – Tảng băng trôi và Sức mạnh của Lòng trắc ẩn (Ths. Dương Quyên)

Chị Quyên đi sâu vào khía cạnh tâm lý, giải thích mâu thuẫn giữa việc “biết” và “làm” của cha mẹ và giới thiệu công cụ nền tảng để thay đổi.

1. Nghịch lý Biết và Làm:

Khảo sát cho thấy khoảng 70% cha mẹ tham gia đã từng đánh con, nhưng 80% trong số họ nhận thức được rằng đòn roi là phản tác dụng. Sự mâu thuẫn này đến từ đâu?

2. Lý thuyết Kiến tạo Cảm xúc (Constructed Theory of Emotion):

Cảm xúc không phải là thứ tự động “bùng lên” từ trên trời rơi xuống. Thay vào đó, não bộ chúng ta liên tục “kiến tạo” ra cảm xúc dựa trên 4 chất liệu chính:

Kinh nghiệm quá khứ: Những trải nghiệm từ thời thơ ấu của chính cha mẹ (ví dụ: cách cha mẹ được nuôi dạy).
Niềm tin và Văn hoá: Những quan niệm xã hội được thấm nhuần (ví dụ: “Thương cho roi cho vọt”).
Ngữ cảnh hiện tại: Những gì đang xảy ra ngay lúc này (ví dụ: con không nghe lời, nhà cửa bừa bộn).
Trạng thái cơ thể: Sức khỏe thể chất và tinh thần của cha mẹ (ví dụ: mệt mỏi, đói, căng thẳng, thiếu ngủ).

3. Công cụ cốt lõi – Lòng trắc ẩn (Self-compassion):

Ví von như “mặt trời” có khả năng làm tan chảy tảng băng của những phản ứng tiêu cực, lòng trắc ẩn là khả năng tự thấu hiểu, nâng đỡ và đối xử tử tế với chính bản thân mình, đặc biệt trong những lúc khó khăn.

Về mặt sinh học: Thực hành lòng trắc ẩn giúp cơ thể tiết ra hormone oxytocin (hormone của tình yêu thương và kết nối), có tác dụng làm dịu và giảm nồng độ cortisol (hormone căng thẳng).
Về mặt tâm lý: Nó tạo ra một không gian an toàn bên trong để cha mẹ có thể quan sát cảm xúc của mình mà không bị cuốn trôi, từ đó có những lựa chọn hành vi sáng suốt hơn.

4. Hai bài tập thực hành để nuôi dưỡng Lòng trắc ẩn:

Bài tập RAIN (trong khoảnh khắc khó khăn):
- R - Recognize (Nhận diện): Gọi tên cảm xúc đang diễn ra (”Tôi đang cảm thấy tức giận”).
- A - Allow (Cho phép): Cho phép cảm xúc được tồn tại mà không phán xét hay đàn áp.
- I - Investigate (Tìm hiểu): Tìm hiểu xem cảm xúc này đang biểu hiện ở đâu trên cơ thể (tim đập nhanh, tay nắm chặt...).
- N - Nurture (Nâng đỡ): Dành cho bản thân những lời động viên, an ủi tử tế (”Chuyện này thật khó khăn, mình đang cố gắng hết sức”).
Bài tập Lòng biết ơn (Gratitude Practice - hàng ngày): Mỗi ngày, dành vài phút để ghi nhận những điều nhỏ bé mà mình cảm thấy biết ơn trong hành trình làm cha mẹ (ví dụ: “Biết ơn vì hôm nay con đã tự giác đánh răng”, “Biết ơn vì hôm nay mình đã giữ được bình tĩnh”).

Phần 3: Kỷ luật Hiệu quả – Công cụ thực tế theo từng độ tuổi (Mrs. Cẩm Tú & Mrs. Minh Tâm)

Phần này cung cấp các giải pháp và công cụ cụ thể, phù hợp với từng giai đoạn phát triển của trẻ.

Công thức chung: Hành vi = Cảm xúc chưa được xử lý + Kỹ năng chưa được học.

Thay vì nhìn hành vi của con là “hư”, hãy xem đó là biểu hiện của một cảm xúc con chưa biết cách xử lý và một kỹ năng con chưa được dạy. Nhiệm vụ của cha mẹ là giúp con xử lý cảm xúc và dạy con kỹ năng cần thiết.

A. Giai đoạn 0-6 tuổi (Mrs. Cẩm Tú):

Giai đoạn 0-3 tuổi:
- Xử lý cảm xúc: Dùng ngôn ngữ cơ thể (ôm ấp), giọng nói nhẹ nhàng để làm dịu con. Gọi tên các cảm xúc đơn giản.
- Dạy kỹ năng: Thay vì la to, hãy nói nhỏ hoặc nói thầm để thu hút sự chú ý của con. Can thiệp ngay lập tức để đảm bảo an toàn (ví dụ: bế con ra khỏi ổ điện thay vì la hét từ xa).

Giai đoạn 3-6 tuổi:
- Xử lý cảm xúc: Ghi nhận và hỏi con về cảm xúc. Cung cấp các lựa chọn lành mạnh để con giải tỏa cảm xúc (ví dụ: “Con đang tức giận, con muốn nhảy như một chú ếch hay đấm vào gối?”).
- Dạy kỹ năng: Thiết lập các giới hạn và lịch trình rõ ràng, nhất quán, được minh họa bằng hình ảnh (visual routine chart). Luyện tập các tình huống khó khăn thông qua trò chơi giả định (role-playing).

B. Giai đoạn Tiểu học trở lên (Mrs. Minh Tâm):

Vai trò của cha mẹ chuyển đổi theo từng giai đoạn:

Tiền tiểu học: Người khởi tạo (gieo hứng thú).
Cấp 1: Người giữ nhịp (xây dựng thói quen).
Cấp 2-3: Người trao quyền (rèn luyện trách nhiệm).

Các công cụ hiệu quả:

Phương pháp Pomodoro: Chia nhỏ thời gian học tập/làm việc thành các phiên ngắn (ví dụ: 25 phút làm, 5 phút nghỉ) để duy trì sự tập trung.
Feedback 3 tầng: Khi nhận xét bài làm của con, hãy feedback trên cả 3 cấp độ:
1. Nhiệm vụ (Task): Kết quả cụ thể (”Bài này con làm đúng rồi”).
2. Quá trình (Process): Nỗ lực và phương pháp (”Mẹ thấy con đã rất cẩn thận kiểm tra lại bài”).
3. Tự đánh giá (Self-regulation): Khả năng tự điều chỉnh của con (”Con đã tự nhận ra lỗi sai và sửa lại, điều đó rất tốt”).

Viết Nhật ký (Journaling): Khuyến khích con viết nhật ký để phản tư về cảm xúc và trải nghiệm trong ngày.
Team Up: Tạo cơ hội để con làm việc nhóm với bạn bè hoặc với chính cha mẹ để học các kỹ năng hợp tác và chịu trách nhiệm chung.

Phần 4: Tổng kết & Chữa lành – Sức mạnh của những Trải nghiệm Tuổi thơ Tích cực (Ths.NCS. Lương Dũng Nhân)

Nhấn mạnh về sự kiên nhẫn: Sự nóng vội là “kẻ thù” lớn nhất của việc nuôi dạy con. Quá trình thay đổi cần thời gian và sự kiên trì, không thể mong đợi kết quả ngay lập tức.

Chấn thương Tâm lý (Trauma):

Chấn thương lớn (Big “T” Trauma): Gây ra bởi các biến cố lớn, đe dọa đến tính mạng hoặc sự toàn vẹn thân thể.
Chấn thương phát triển (Little “t” Trauma / Developmental Trauma): Gây ra bởi những trải nghiệm tiêu cực lặp đi lặp lại trong thời gian dài (bỏ mặc, la mắng thường xuyên).

“Liều vắc-xin” Chữa lành – Trải nghiệm Tuổi thơ Tích cực (Positive Childhood Experiences - PCEs):

Nghiên cứu của Đại học John Hopkins đã chỉ ra 7 trải nghiệm tích cực trong tuổi thơ có sức mạnh như một “liều vắc-xin” hoặc “áo giáp” giúp trẻ chống lại và chữa lành các tổn thương từ căng thẳng và nghịch cảnh. Việc tập trung xây dựng những trải nghiệm này quan trọng hơn việc chỉ cố gắng loại bỏ những điều tiêu cực. Bảy trải nghiệm đó bao gồm:

Cảm thấy có thể trò chuyện cởi mở về cảm xúc với gia đình.
Cảm thấy gia đình luôn ở bên cạnh và bảo vệ mình trong những lúc khó khăn.
Thích thú và tham gia vào các truyền thống của cộng đồng.
Cảm thấy có sự thuộc về ở trường học.
Cảm thấy được bạn bè hỗ trợ.
Có ít nhất hai người lớn (không phải cha mẹ) thực sự quan tâm.
Cảm thấy an toàn và được bảo vệ bởi một người lớn trong nhà.

Nhân dịp này, Ths.NCS. Lương Dũng Nhân cũng gửi tặng mọi người một không gian học tập & suy ngẫm về Trải Nghiệm Tích Cực Tuổi Thơ

Thay vì chỉ tập trung vào việc “không đánh con”, hãy chủ động xây dựng cho con một tuổi thơ giàu có những trải nghiệm tích cực. Đây chính là nền tảng vững chắc nhất cho sự phát triển toàn diện và hạnh phúc lâu dài của trẻ.